აჭარის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტო

ქობულეთის მუნიციპალიტეტის სოფ. ციხისძირში მდებარეობს ისტორიული ციხე-ქალაქი - პეტრა. ხელსაყრელი სამხედრო-სტრატეგიული და სავაჭრო-ეკონომიკური მდებარეობის გამო ლაზების ამ უძველეს სამოსახლო ადგილზე VI საუკუნეში ბიზანტიის იმპერატორ იუსტინიანემ ქალაქი გააშენა. აქვე დაარსდა ლაზიკის ეპარქიის ერთ-ერთი საეპისკოპოსო ცენტრი. ქალაქის ტერიტორიაზე გადიოდა ზღვისპირა ვიწრო გზა, რომელიც დასავლეთ საქართველოს ბიზანტიის პროვინციებთან, ირანთან და სომხეთთან აკავშირებდა. პეტრა კონტროლს უწევდა ბიზანტიიდან შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროსაკენ მიმავალ საზღვაო-საკაბოტაჟო ნაოსნობას. ბიზანტია და ირანი დაინტერესებული იყვნენ, რომ პეტრა მათ მფლობელობაში ყოფილიყო, რადგან მათი პოლიტიკური და ეკონომიკური ექსპანსია ამ რეგიონში პეტრას კონტროლზე იყო დამოკიდებული. სწორედ ეს იყო ერთ-ერთი მიზეზი VI საუკუნის შუაწლებში ბიზანტია-ირანის ომისა. პეტრამ შემდგომ საუკუნეებშიც შეინარჩუნა თავისი მნიშვნელობა. შუა საუკუნეებში მას ქაჯეთის ციხეს უწოდებდნენ, გარკვეული სავაჭრო მნიშვნელობა ჰქონდა XIX საუკუნეშიც. პეტრის აკროპოლისი ზღვისპირა კლდოვან ბორცვზე მდებარეობდა, ხმელეთის მხრიდან მას გალავნის გარდა, კლდოვანი რელიეფი იცავდა (აქედანაა მისი ბერძნ. სახელწოდება "პეტრა" - ქვა, კლდე). პეტრა-ციხისძირი მდებარეობს მაღალ ქედზე, რომელიც ზღვის ნაპირიდან მცირედაა დაშორებული. ქედი მრავალ შტოდ დაშლილა და ზღვის სიღრმეში გადაჭრილა. გორაკები ერთმანეთისაგან ღრმად გაღარულ ხევებითაა გამიჯნული. ასეთი რელიეფი დაახლოებით ორნახევარ კილომეტრზეა გაფენილი. ციხისძირის მთელი კომპლექსი შეიცავს ტერიტორიას 200 მეტრს სიგრძეში და 100 მეტრს სიგანეში. კომპლექსი შედგება ციხის, შუაფეოდალური ხანის ნაეკლესიარის, სასახლის და სამეურნეო დანიშნულების ნაგებობისაგან. ციხე მდებარეობს ჩრდილოეთ ბორცვზე; ნაგებია როგორც რიყის, ასევე ფლეთილიქვით კირის დუღაბზე. კედლების სიმაღლე შემორჩენილია 10-12 მეტრზე. სამხრეთი ბორცვი შედიოდა ციხისძირის საფორტიფიკაციო ნაგებობათა სისტემაში. ბორცვზე შემორჩენილია კოშკის ნანგრევები, რომელიც ციხეს იცავდა სამხრეთიდანდა აღმოსავლეთიდან. ციხისძირის ჩრდილოეთი და სამხრეთ ბორცვებს აკავშირებს შეწყვილებული მაღალი კედელი. მანძილი კედლებს შორის 3 მეტრია. აღმოსავლეთ კედელს თაღნარი აქვს, რომელიც ნიშების რიგს ქმნის. ნიშების სიგანე - 2,2 მეტრია,სიღრმე 1,2 მ., სიმაღლე - 3,4 მ., დასავლეთი კედელი სადაა. კედლები რელიეფის მიხედვით ჯერ ქვემოთ გრძელდება 15 მეტრზე, შემდეგ აუყვება ბორცვს. ციხის სამხრეთ ნაწილში ქვითკირით ნაგები, ორსართულიანი მოზრდილი სასახლეიდგა. სასახლიდან შემორჩენილია მხოლოდ ქვედა სართულის ნაშთები. აკროპოლისის ცენტრალურ ნაწილში საეპისკოპოსო ტაძარი იყო, რომელიც წარმოადგენდა სამნავიან ბაზილიკას, შვერილი აფსიდით. VI საუკუნის დასასრულს ტაძრის ნანგრევებზე დაუშენებიათ დარბაზული ეკლესია. ეკლესიის ჩრდილოეთი კედელი დანგრეულია მიწის პირამდე. უკეთ იკითხება აღმოსავლეთი, სამხრეთი და დასავლეთი კედლები, რომელთა სიმაღლე ნახევარ მეტრს აღწევს.ეკლესიიდან სამხრეთ-დასავლეთითი შემორჩენილია გეგმით ვიწრო ნაგებობა, რომლის კედლების სისქე 1 მეტრია. კედლები შიგნიდან შებათქაშებული იყო, როგორც ჩანს, განკუთვნილი იყო პროდუქტების შესანახად. ციხის სამხრეთ-აღმოსავლეთ მხარეს შემორჩენილია აბანოს ნანგრევები. კერძოდ, პორტიკის სვეტების ბაზისები, ოთხი ოთახი აუზებით. შესასვლელიაღმოსავლეთიდანაა. აბანოს კედლები შემორჩენილია 1 მ. სიმაღლეზე. ნაგებია როგორც რიყის ქვით, ასევე აგურით.ციხის ოთხივე კედელში ოთხკუთხა კოშკის ნაშთებია.პეტრა-ციხისძირი ადრეფეოდალური ხანის ქართული მატერიალური კულტურის ერთ-ერთი უბრწყინვალესი ძეგლია. იგი წარმოადგენდა მნიშვნელოვან ეკონომიკურ, სტრატეგიულ, პოლიტიკურ და კულტურულ ცენტრს.