აჭარის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტო

ტაკიძეების (ოთოლთის) ციხე აღმართულია მდ. ჭვანისწყლისა და მისი მარჯვენა შენაკად ოთოლთის წყლის ხერთვისში, წინწამოწეული მთავარანგელოზის მთის წვერზე. ადგილობრივი მოსახლეობა მას ციხე-ყელსაც უწოდებს. ციხე დამხრობილია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ. გეგმაში იგი არაწესიერ სამკუთხედს იძლევა, რაც რელიეფის თავისებურებითაა განპირობებული. მშენებლებს ციხის გეგმა რელიეფისათვის მოურგიათ და ბუნებრივი შესაძლებლობანი, უპირველეს ყოვლისა კლდის ფრიალო შვერილები, რაციონალურად გამოუყენებიათ. ციხის აღმოსავლეთი გალავანი შედარებით სწორხაზოვანია. იგი ნაშენებია კლდის ქანის მოსწორებულ ზედაპირზე, საკმაოდ კარგადაა დაცული კედლის ჩრდილო-აღმოსავლეთი მონაკვეთი, ხოლო უკიდურესი სამხრეთ-აღმოსავლეთი მონაკვეთი კი თითქმის საძირკვლის დონემდეა მორღვეული. კედელს სიმტკიცისათვის დატანებული აქვს ნახევარწრისებური კონტრფორსები. გალავნის სისქე სხვადასხვანაირია და 1,6-2 მ-დე მერყეობს. ციხის ეს მხარე ხეობისკენაა მიმართული. ამიტომაცაა, რომ მასში გაუჭრიათ სამი სათვალთვალო სარკმელი. შედარებით ნაკლებადაა დანგრეული ჩრდილოეთი გალავანი. ციხის ჩრდილო-დასავლეთ კუთხეში აღამრთულია ნახევარწრისებური კოშკი. აქვს კონტრფორსები. კედლის მაქსიმალური სიმაღლე 5-7 მ-ია. გალავანს აქაც სხვადასხვა სიმაღლეზე დატანებული აქვს სათვალთვალო სარკმლები. საინტერესო და საყურადღებოა დასავლეთის გალავანი. ბორცვის სწორედ ამ სექტორშია თავმოყრილი ბუნებრივი კლდის შვერილები. ციხის მშენებელთ ეს ხელსაყრელი მომენტი მაქსიმალურად გამოუყენებიათ. ციხის ციტადელიც დასავლეთი კედლის ჩრდილოეთ ნაწილშია გამართული. იგი გამოყენებული იყო სხვადასხვა სახის სამეურნეო ნაგებობების გასამართავად. შედარებით დაუცველი ჩანს დასავლეთი კედლის სამხრეთი მონაკვეთი. ამ სუსტი ადგილის გასამაგრებლად კედელთან ახლოს ამოუჭრიათ საკმაოდ დიდი ზომის თხრილი, რომელიც წყლით ივსებოდა და ერთგვარ საიმედო ბარიერს წარმოადგენდა. ციხეს ჰქონდა შესასვლელი. იგი დასავლეთი გალავნის ცენტრალურ ნაწილშია მოთავსებული, სადაც კლდოვან რელიეფზე ამოკვეთილია საფეხურები . ციხეს ჰქონია მეორე კოშკიც. იგი ჩართულია აღმოსავლეთი და დასავლეთი გალავნების სამხრეთი თავშეყრის ადგილას. პირველი კოშკისაგან განსხვავებით იგი წაგრძელებული ოთხკუთხედის ფორმისაა. ყველა კოშკი და გალავნის კედლები აგებულია ადგილობრივი ქვით. აქა-იქ გამოყენებულია კვადრები. ქვების გარე პირი უმეტესად მოსწორებულია. ისინი დაწყობილია დუღაბის საკმაოდ სქელ ფენაზე. ჭვანის ციხე ცენტრალურ ნაწილში არსებული კედლით თითქმის ორ თანაბარ ნაწილადაა გამოყოფილი. შიდა ციხის უმთავრესი ნაწილი მდებარეობს ციხის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში კლდის ტერასაზე, ხოლო ეზო მისგან სამხრეთით გამართულია თირი კლდის ქანზე. შიდა ციხისათვის მიუხედავად თავისებური რელიეფისა, მიუციათ არაწესიერი მართკუთხედის ფორმა. ციხეს ჰქონია კიბე და მის ქვეშ მოთავსებული გვირაბი, რომელიც მდებარეობს ციხის ეზოს უკიდურესი ჩრდილოეთი მონაკვეთის შუა ნაწილში. კიბითა და გვირაბით შეიძლებოდა ციხის ციტადელზე ასვლა და იქიდან ხის კიბის გამოყენებით შიდა ციხის ტერიტორიაზე ჩასვლა. კიბეს აქვს 12 საფეხური. გვირაბს ჰქონდა მეორე დანიშნულებაც. იგი გამოიყენებოდა ჩამონადენი დანაწრეტი წყლების თავშეყრის, ფილტრაციისა და ეზოში არსებული რეზერვუარისადმი წყლის მიწოდების საშუალებად. ასე, რომ ციხის ეზოსაც გააჩნდა საკუთარი წყლის რეზერვიც. ციხის ეზოში აღმოჩნდა მოზრდილი მარანი.